Ενα ερώτημα που έχει διαρκή ισχύ και οι απαντήσεις του
ποικίλουν ανάλογα από τη σκοπιά του πιστού ή του μή πιστού.
(Από ένα άρθρο του Θ.Γιαλκέτση στην Ελευθεροτυπία 13-4-1996).
Ενα Ιταλικό περιοδικό έθεσε ως ερωτήματα τα " Είναι δυνατή
μια ηθική χωρίς πίστη ; Μπορούμε να υιοθετούμε ηθικές συμ-
περιφορές χωρίς να είμαστε πιστοί μιας θρησκείας " ; Είναι
αναγκαία η αναφορά στο Θεό για να μπορούμε να διακρίνουμε
το καλό από το κακό" ;στον γνωστό άθεο διανοούμενο Ουμπέρτο
Έκο και σε ένα πιστό καθολικό τον καρδινάλιο Κάρλο Μαρία
Μαρτίνι.
Και οι δύο συνομιλητές βρήκαν κοινά σημεία συμφωνίας, όπως
ένας άθεος και ένας πιστός μπορούν να συνεργαστούν και να
δράσουν συγκεκριμένα για μια σειρά κοινούς ηθικούς σκοπούς,
όπως είναι για παράδειγμα , η οργάνωση της αλληλεγγύης προς
τους φτωχούς και τους αδύναμους με τους οποίους μπορεί να
αποδειχτεί ότι μπορεί να υπάρξει κοινή δράση, που ξεκινάει από
την αγάπη για τον άνθρωπο. Ο Μαρτίνι δεν μπορεί να δεχτεί ότι
είναι φυσικό να έχει τέτοιες αξίες ένας άθεος, όταν αυτές δεν ξεκι-
νάνε από μια πίστη, από μια θρησκευτική παιδεία που έχει ως
υπέρτατη αξία την αγάπη προς τον άνθρωπο, γιατί μια ηθική
χωρίς Θεό, στερείται κωδίκων συμπεριφοράς που θα μπορούσαν
να γίνουν οικουμενικά αποδεκτοί.
Σημειώνει μάλιστα χαρακτηριστικά ο Μαρτίνι : "Αυτός που δεν πιστεύει
πως θα τα καταφέρει να συγχωρήσει ή να αγαπήσει τους εχθρούς του ;
Πως είναι δυνατό ένα πρόσωπο που δεν εμπνέεται από το παράδειγμα
του Χριστού να επιλέγει σε κάθε περίπτωση το καλό , τον αλτρουϊσμό,
τη δικαιοσύνη, το σεβασμό και την αγάπη για τους άλλους ; Πως μπορεί
να προτιμάει πάντα αυτές τις αξίες, ακόμη και σε καταστάσεις όπου
εκθέτει την ίδια τη ζωή του ; "
Ο Εκο υποστηρίζει ότι " η ηθική διάσταση της ύπαρξης αρχίζει να
λειτουργεί όταν εμφανίζεται ο Άλλος. Η ζωή μας μπορεί να έχει
ένα ηθικό νόημα μόνο στη σχέση της με τον Άλλο.Με τον Άλλο
οφείλουμε να επικοινωνήσουμε με συναισθήματα ( ο Εκο μιλάει
για αγάπη) που νιώθουμε γι΄αυτόν . Αυτά τα συναισθήματα δημιουρ-
γούν μια "κοσμική θρησκευτικότητα" που αντικαθιστά την πίστη
σε ένα υπερβατικό Θεό".
Ο Εκο συμπεραίνει ότι και χωρίς την εμπειρία της θρησκευτικής
υπέρβασης ο άνθρωπος μπορεί να δώσει ένα νόημα στη ζωή του
και στο θάνατό του, χάρη στην αγάπη για τους άλλους.
Τονίζει δε χαρακτηριστικά : " Αλλά προσέξτε, αυτός που δεν
πιστεύει θεωρεί ότι κανείς δεν τον παρατηρεί από ψηλά και
επομένως γνωρίζει ότι- ακριβώς γι΄αυτό- δεν υπάρχει κανείς που
να μπορεί να τον συγχωρέσει. Αν ξέρει ότι έπραξε το κακό,
η μοναξιά του θα είναι μεγάλη και ο θάνατός του απελπισμένος.
Θα επιδιώξει έτσι περισσότερο από τον πιστό τον εξαγνισμό της
δημόσιας εξομολόγησης, θα ζητήσει τη συγγνώμη των άλλων.
Αυτό το γνωρίζει ενδόμυχα και επομένως γνωρίζει ότι θα πρέπει
προκαταβολικά να συγχωρεί τους άλλους. Διαφορετικά πως θα
μπορούσε να εξηγηθεί το ότι οι τύψεις , είναι ένα συναίσθημα που
το νιώθουν και οι άθεοι ; ".
Γεγονός είναι ότι ο διάλογος Εκο-Μαρτίνι προκάλεσε πολλά
σχόλια στην Ιταλία και εκφράστηκαν πολλές απόψεις από την
πλευρά που βλέπει κανεείς την ηθική με πίστη ή χωρίς πίστη.
Κατά την άποψή μας, ο πιστός μιας θρησκείας έχει μια ηθική
που πηγάζει από τη διδασκαλία της και την αποδοχή της , σε όλη
της την έκταση και δεν διανοείται ότι δεν μπορεί να εφαρμόζει
αυτό που μέσω της θρησκείας του κρίνει ως καλό, αφού επί
αιώνες οι κανόνες ηθικής των θρησκειών δοκιμάστηκαν, άντεξαν
και έγιναν τρόπος ζωής και συμπεριφοράς και αυτοί οι κανόνες
ηθικής του δημιουργούν την προσδοκία της συγχώρεσης για
τα αμαρτήματά του και την ελπίδα ότι θα δικαιώσει την ύπαρξή
του στη ζωή γενόμενος αποδεκτός από το Θεό.
Το αντίθετο ο άθεος που δεν ξεκινάεει από πίστη τα συναισθήματά
του , αλλά από λογική σκέψη και ρεαλισμό, μπορεί μεν να αγαπάει
τον άνθρωπο σαν μονάδα και να θέλει το καλό του, αλλά αυτό δεν
ξεκινάει από μια πίστη εσωτερική, από κάτι που τον εμπνέει ιδεολο-
γικά-θρησκευτικά, αλλά από μια κοσμικότητα πίστης, ότι πρέπει να
βοηθούμε τους ανήμπορους , σαν φιλαλληλία που δεν υπαγορεύεται
από πίστη , από το αιώνιο "Αγαπάτε Αλλήλους", γιατί η θυσία για
τον άλλο έχει πάντα σαν ελατήριο υπερβατικές και μεταφυσικές αρχές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου